Warto zadać pytanie: czy podręcznik służy uczniowi, czy nauczycielowi? Odpowiedź jest prosta: obu. Podręcznik stanowi wsparcie dla nauczyciela, mimo że jest w rękach ucznia.
Autorzy podręczników często kierują naszą pracą, sugerując konkretne metody i ćwiczenia. Dlatego przed rozpoczęciem pracy z podręcznikiem, trzeba go gruntownie poznać i ocenić. Analizując podręcznik, warto byłoby zwrócić uwagę na następujące aspekty:
- Czy zagadnienia są wprowadzane stopniowo i chronologicznie?
- Czy podręcznik jest napisany zrozumiałym językiem?
- Czy zadania są odpowiednio dopasowane do poziomu uczniów (nie za trudne, nie za łatwe)?
- Czy ilustracje są adekwatne do omawianych zagadnień?
- Czy autorzy zamieścili odpowiedzi oraz wskazówki do zadań?
- Jakie materiały dla ucznia towarzyszą podręcznikowi (karty pracy, zbiory zadań)?
- Jaka obudowę dla nauczyciela zapewnia wydawca (program nauczania, rozkład materiały, wymagania edukacyjne)?
- Czy nauczyciele mogą korzystać z generatora sprawdzianów?
- Czy dostępne są materiały multimedialne lub interaktywne wspomagające naukę?
- Jakie wsparcie podręcznik oferuje w zakresie indywidualizacji nauczania, np. poprzez zadania o różnym poziomie trudności?
Pytań można by mnożyć w nieskończoność, a każdy z nas przy wyborze podręcznika kieruje się własnymi kryteriami. Kluczowe jest jednak to, aby podręcznik stanowił dla każdego z nas praktyczne wsparcie w codziennej pracy dydaktycznej.
Często dostosowujemy swoją pracę do podręcznika, ale nie oznacza to, że powinniśmy ślepo go naśladować. Taki stosunek świadczyłby o niewłaściwym podejściu do podręcznika. Ważne jest, aby dobrze poznać podręcznik, jego mocne i słabe strony, być o krok przed podręcznikiem, dostosowując go do naszych celów i potrzeb uczniów, a nie odwrotnie.
Kierując pracą uczniów, dobieramy odpowiednie materiały i metody pracy. W tym procesie musimy mieć na uwadze sposób, w jaki podręcznik traktuje dane zagadnienie. Jeśli sposób przedstawienia tematu w podręczniku nam odpowiada, korzystamy z jego treści, ćwiczeń i zadań. Jeśli jednak sposób potraktowania nowego pojęcia przez autorów podręcznika nie spełnia naszych oczekiwań, wprowadzamy temat według własnego uznania, a podręcznik wprowadzamy dopiero wtedy, gdy mamy pewność, że uczniowie osiągnęli odpowiedni poziom, na którym ćwiczenia i zadania z podręcznika stały się dla nich zrozumiałe i dostępne.
Pozostało jeszcze jedno ważne zagadnienie: odpowiednie wykorzystanie trudnych zadań. Nie zadaję ich jako pracy domowej, jestem bowiem pewna, że większość uczniów skorzysta z pomocy innej osoby albo Internetu. Nie daję ich także na klasówkach, ponieważ nie pozwolą one rzetelnie zmierzyć indywidualnych umiejętności uczniów ani ich zrozumienia materiału. Zamiast tego takie zadania rozwiązujemy w klasie na tablicy i starannie je omawiamy, dając w ten sposób każdemu uczniowi szansę na zrozumienie toku myślenia i zagadnienia.
Podręcznik jest ważnym narzędziem, które powinno wspierać zarówno ucznia, jak i nauczyciela, ale nie może być używane bezkrytycznie. Kluczowe jest dokładne poznanie podręcznika, jego mocnych i słabych stron, oraz dostosowanie go do indywidualnych potrzeb uczniów. Życzę nam wszystkim tylko dobrych podręczników, które ułatwią skuteczne nauczanie i rozwijanie umiejętności uczniów.
Ważna uwaga:
Jestem autorem i właścicielem wszystkich tekstów, zdjęć, rysunków, infografik i wykresów na tym blogu, za wyjątkiem kilku, przy których podałam źródło, albo tych, które są rozpowszechniane na licencji Creative Commons. Jeśli chciałabyś lub chciałbyś skopiować treści tu umieszczone i wykorzystać je, w literaturze swojej pracy umieść źródło w postaci linka do strony, z której zostały przez Ciebie pobrane. Korzystaj z umieszczonych tu informacji i obrazów, ale nie podpisuj się pod nimi swoim nazwiskiem.